Grupa robocza
Idea
Grupa robocza powstała w 2016 roku jako pierwsze zespołowe działanie, którego miało podjąć wyzwanie performowania archiwum Jana Dormana. W zespole spotkały się teoretyczki, dramaturżki, reżyserki i reżyserowie, aktorzy i aktorski, pedagożki teatru, twórcy niezależni. Wspólne rozpoczęliśmy „rozpakowywanie” archiwum zgodnie z ideą, że archiwum artysty to otwarte pole do rozczytywania w rozmaitych porządkach. Istotny był dialog między pozostawioną przez Dormana spuścizną a doświadczeniami oraz wrażliwością uczestników grupy. Złożony na półkach i w kartonach zbiór potraktowaliśmy jako strukturę. która można zyskać ponowne życie za sprawą kolejnych czytelników archiwum. Efektem rocznych warsztatów było wydarzenie „Archiwum Dormana. Inspiracje, praktyki, refleksje” (24-26.11.2017, Instytut Teatralny)
Skład Grupy Roboczej
Marzenna Wiśniewska
(kierowniczka naukowa projektu, kurtorka wydarzenia, teatrolożka, adiunkt w Zakładzie Dramatu i Teatru, Katedra Kulturoznawstwa, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
„Ważne jest dla mnie całościowe myślenie Jana Dormana o teatrze i jego duża świadomość tego, kim jest widz. Odważny artystyczny profil szedł u niego w parze z tym, co dziś należy do obszaru pedagogiki teatru i zarazem zarządzania teatrem – widz naprawdę miał szansę rosnąć wraz z jego teatrem. Dorman powiedział, że to dzięki dzieciom przekonał się, jak „niewłaściwie znajduje teatr” – była w nim ciągła potrzeba odnajdywania teatru na nowo i kształtowania go tak, aby był bardzo angażującym zdarzeniem, w którym sztuka spotyka się z życiem.
We wspólnej pracy w archiwum Dormana najważniejsze okazało się spotkanie i wzajemne inspirowanie. Świeżość spojrzenia osób dopiero poznających Dormana motywowała mnie do ponownego zadawania sobie pytań, jaki teatr on tworzył i badania kontekstów jego działalności. Zafascynowała mnie możliwość indywidualnego odczytywania zbiorów archiwum i wynikające z tego nieoczywiste interpretacje, które otwierają na nowy sposób pracy z dokumentami z przeszłości. Wiele dobrej energii popłynęło z czasu zbierania wywiadów z współpracownikami Dormana i dzielenia się opowieściami o przebiegu samych spotkań."
Justyna Sobczyk
(kuratorka wydarzenia, pedagożka teatru, reżyserka; Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego w Warszawie)
„To, co mnie urzekło, to moment, kiedy osobiste splata się, miesza i pracuje z tym, co Dormanowe, kiedy przestrzeń Archiwum stała się żywym miejscem, miejscem rozmów, punktem startowym dla nowych pomysłów i myślenia o teatrze w ogóle. Kiedy Dormanowa idea, myśl, zasila, wirusuje, zaczyna przenikać moje dotychczasowe doświadczenie, myślenie i praktykę… Dorman uwrażliwia na sam proces pracy nad spektaklem jako czasem spotkania konkretnych ludzi wokół tematu/tekstu. To ważne, kim są i co wnoszą. To oni są ważni. Nie dzieło. Nie zwołałeś ich po to, żeby zainscenizować dzieło. Znajdź formę, która pomieści twórców i da przestrzeń dla wyobraźni widza. Nie bój się!"
Justyna Lipko-Konieczna
(kuratorka wydarzenia, dramaturżka, pedagożka i badaczka teatru, feministka)
„Intrygują mnie operacje Dormana na tekście. W tekście odnalezionym w archiwum wśród luźnych notatek, napisał o „rozrywaniu nici kompozycyjnych dzieła i uwalnianiu form strukturalnych”. Tworzenie utworu scenicznego traktował jako metamorfozę, która może rozpocząć się od dowolnego elementu: przedmiotu, słowa, rytmu, intencji. Ale zawsze podkreślał, że do pełnego objawienia się dzieła potrzebny jest widz."
Judyta Berłowska
(autorka czytania performatywnego „Dorman. Sklejanie", reżyserka)
„Najciekawsze u Jana Dormana jest dla mnie połączenie bardzo podmiotowego traktowania widza z teatrem niezwykle formalnym, nowoczesnym i eksperymentującym. Krótko mówiąc – Dorman daje odwagę do nieoczywistych spotkań w teatrze dla dzieci i to jest myśl, którą chciałabym wykorzystywać w mojej pracy."
Przemek Furdak
(autor warsztatów „Podróż - twórz!", aktor; Teatr Układ Formalny)
„Poprzez pracę z prywatnymi notatkami Dormana można było niemal fizycznie poczuć jego obecność i twórczość. Fascynująca jest jego uważność na otaczającą rzeczywistość. Zarówno podczas pracy nad spektaklem, gdzie często jego pomysły zmieniały się po obserwacji zachowania aktorów (i tych dziecięcych i dorosłych), jak i podczas zwykłego życia. Codzienna rutyna potrafiła objawić mu się jako widowiskowe zjawisko i przynieść inspirujące myśli nawet z najbardziej konwencjonalnych sytuacji."
Diana Jonkisz
(współautorka instalacji „Doświadczenie laboratoryjne w archiwum Jana Dormana", aktorka, scenografka; Zdrojowy Teatr Animacji w Jeleniej Górze)
„Dorman znów mi przypomniał, że teatr dla dzieci to ważny i interesujący obszar. Mam poczucie, że wiele działań w obrębie teatru dla dzieci jest echem spektakli Dormana. Tak jak on, chcę traktować widza dziecięcego poważnie, nie infantylizować sztuki dla nich. Biorę sobie od niego myślenie o przedmiocie, jako o czymś, co często sprawdza się bardziej niż lalka; rytm i powtarzalność jako interesujące środki budowy spektaklu."
Weronika Łucyk
(współautorka warsztatów „Laboratorium słów", teatrolożka; Teatr Wybrzeże w Gdańsku)
„Dorman to wyjście poza schemat – w myśleniu i w działaniu."
Agata Łukaszewicz
(dokumentalistka teatru, opiekunka archiwum Dormana w IT, teatrolożka, pedagożka teatru; Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego w Warszawie)
„Najbardziej interesuje mnie badanie środowiska, w którym myśl Dormana się kształtowała oraz wpływu ówczesnych badaczy, artystów, pedagogów, widzów na ewolucję jego myśli. Fascynująca jest autokreacja twórcy, który poprzez swoje archiwum wciąż snuje narrację o sobie."
Kinga Maciejewska
(współautorka instalacji „Doświadczenie laboratoryjne w archiwum Jana Dormana", reżyserka)
„Myślą, która towarzyszy mi od czasu pierwszego spotkania z życiem i twórczością Jana Dormana jest otwartość. Ta niezwykła cecha, tak organiczna u dzieci i trudna do utrzymania u nieco straszych według mnie stanowi klucz do twórczego życia. U Jana Dormana objawiała się ona we wszystkich sferach jego życia. Pozwalała mu wyznaczać nowe szlaki, czerpać pełnymi garściami z otaczającej go rzeczywistości i wytrwale uczyć się na własnych błędach. Pozostaję więc z Dormanem w otwartości i z odwagą kreślę na własnej mapie nowe szlaki."
Honorata Mierzejewska-Mikosza
(reżyserka, aktorka teatru lalek, Olsztyński Teatr Lalek, wiceprezeska Stowarzyszenia Teatr Poddańczy)
„To był twórczy czas: możliwość poznania bliżej twórczości Dormana, poznanie poszukujących Ludzi niejako spokrewnionych teatralnie z Jego myślą, oraz próba wniknięcia w życie Dormana poprzez wywiady, anegdoty, osobiste wspomnienia. To ważna dla mnie przygoda. Instynktownie krążyłam wokół myśli Dormanowych, teraz świadomie mogę odwołać się do zapisków, metod i Jego sposobu traktowania najmłodszego w Teatrze i w Życiu."
Malwina Magdalena Rusów
(współautorka warsztatów „Laboratorium słów", aktorka; Teatr Układ Formalny)
„Praca nad Archiwum Jana Dormana jest niewątpliwą inspiracją do poszukiwań tego, co spontaniczne, nietuzinkowe, nieoczywiste. Teatr dla dzieci i młodzieży w wydaniu Jana Dormana staje się niezwykłą skarbnicą pomysłów, przykładem tego, że forma jest po to, by nią żonglować, bawić się. Czas spędzony wspólnie z pozostałymi uczestnikami to momenty błysku w oku, gdy zew przygody teatralnej ożywał na nowo, a głowa kipiała od kolejnych idei oraz rozwiązań. Czynne uczestnictwo widzów w procesie tworzenia spektaklu, jak i w nim samym, to już stałe elementy mojej pracy nad rozmaitymi projektami."
Wiktoria Siedlecka-Dorosz
(dokumentalistka, koordynatorka projektu, teatrolożka, arteterapeutka; Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego w Warszawie)
„Kiedy wyjmowałam z kartonów dokumenty Dormana i porządkowałam zbiory, miałam wrażenie, że dostałam życie równoległe. Okazało się jednak, że rozczytanie Dormanowych myśli i procesów twórczych mocno się komplikuje ze względu na charakter pisma artysty. Największym odkryciem była dla mnie kolażowa sklejka do opery “Dziecko i czary” Maurice’a Ravela. Wyobrażam sobie te niezliczone godziny wycinania, klejenia i rysowania. W ogóle zastanawiam się, czy Dorman spał, skoro przy tak intensywnym życiu zdołał wytworzyć to gigantyczne archiwum?!?"
Małgorzata Skoczelas
(autorka i reżyserka akcji performatywnej „La Fontaine – rozczytywanie kinetyczne", prawniczka, pedagożka teatru; Stowarzyszenie Pedagogów Teatru)
„Biorę sobie i przetwarzam, obrabiam sklejkę do ‘La Fontaine’a’. Zmieniłam tematykę pracy warsztatowej. Zapis ruchu to moja bajka. Może kiedyś z tego powstanie praca doktorska. Jeśli życie nie wrzuci mnie na inne tory."
Laura Sonik
(współautorka instalacji „Doświadczenie laboratoryjne w archiwum Jana Dormana", reżyserka)
„... szperaliśmy w archiwum Dormana. … fantastyczne próby dochodzenia do prawdy, ustalania faktów, a także pieczołowitość pracy i jej niezwykła waga. Przeprowadzaliśmy też arcyciekawe rozmowy z ludźmi, którzy znali Dormana i którzy byli źródłem nieocenionych o nim informacji. Czuję się zainspirowana kolażem, jak również otwartym, postmodernistycznym podejściem do tekstu. No i oczywiście kreatywnym, eksperymentalnym podejściem do tworzenia, często podyktowanym przypadkiem."
Sebastian Świąder
(autor koncepcji koncertu „Taśma ciekawa" i intrumentalista, pedagog teatru, animator kultury, performer i muzyk; Stowarzyszenie Pedagogów Teatru, Performeria Warszawy, Teatr 21)
„Okazuje się, że Dorman niby odsunięty w czasie, ale jednak tak szczególnie bliski i aktualny. Inspiruje mnie jego odwaga i konsekwencja. Czerpanie z wszystkiego, co znajduje się pod ręką. Używanie i przetwarzanie obrazów i pomysłów. Używanie rzeczy zużytych i nadawanie im wysokiego kontekstu."
Sława Tarkowska
(współautorka instalacji „Doświadczenie laboratoryjne w archiwum Jana Dormana", aktorka; Wędrowny Teatr Lalek Małe Mi, Stowarzyszenie Twórców Kultury i Sztuki KAMIENICA 56, Fundacja Flap People)
„Słyszę: DORMAN i WIEM (choć wciąż nie do końca). Widzę BILET – myślę DORMAN."
Monika Tomczyk
(współautorka instalacji „Doświadczenie laboratoryjne w archiwum Jana Dormana", twórczyni niezależna)
„Ciekawa podróż poprzez Dormana od siebie do siebie … spotkania twórczych ludzi podczas tej drogi … kolaż możliwości twórczych … wiara we własną drogę i intuicję, umiejętne łączenie , przetwarzanie, remiksowanie wiedzy, doświadczeń, ulotności chwili, ciągłe dawanie swojej odpowiedzi na to, co było."
Iwona Woźniak
(pedagożka teatru; Fundacja Szafa Gra, Śląskie Laboratorium Pedagogiki Teatru, Pałac Młodzieży w Katowicach)
„Poznanie twórczości Jana Dormana było dla mnie bardzo intensywnym czasem twórczych poszukiwań. Ogromna radość spotkania z jego dziełami, ale najważniejsze – słuchanie grupy, która projekt współtworzyła. Dorman inspiruje do bardzo odpowiedzialnego traktowania widza – szczególnie najmłodszego."
